خب من بهراستی خسته شدم و برای همین زبان به گلایه میگشایم. دوستان! عزیزان! گرامیان! روشنفکران! علما! اساتید! این چه طرز حرف زدن است؟ چرا با فعل بختبرگشتهی هست/نیست چنین میکنید؟ این شین بدآهنگ را چرا دائم در پایان جملههایتان میچسبانید به فعل هستن/نیستن؟ شما را چه میشود؟ شم زبانی مگر ندارید؟ حس زیباییشناسیتان مگر مُرده؟ طنین این آوای ناخوشایند به گوش خودتان مگر نمیخورد؟ چرا با زبان مادری چنین معاملهای میکنید؟ کسی که بلد نیست فارسی حرف بزند چطور میتواند برای ایران کاری بکند؟ چقدر این روزها میشنوم که «فلان آهنگ زیبا هستش»، «این مسئله پیچیده هستش»، «اسلامگرایی خطرناک هستش»، «دولت روحانی موفق هستش»، «داستان به این شکل نیستش» و دهها نمونهی ریز و درشت دیگر. خب این چه وضعی است؟ ماشالا ارتکابکنندگان این خطا هم همه چهرههای رسانهای و فعال سیاسی و روزنامهنگار و از اهالی صدا و تصویر (چه در داخل و چه در خارج)!
کمی که فکر کنید میبینید که ضمیمه کردن آن شین به این فعل فقط در دو صورت موجه است یکی دستوری و دیگری عاطفی. در مورد دستوری، شین ضمیر سوم شخص مفرد است. مثلاً در پاسخ «محمد اینجاست؟» میتوانید بگویید «نیستش» که یعنی «او نیست». مورد عاطفی نیز همکلام شدن با کودکان است یا چنانکه افتد و دانید در آنات بوس و کنار با یار و نگار و گلرخ که گاه زبان کودکانه به کار گرفته میشود. حالا شما که در حال مصاحبهاید یا برنامهی زنده از خودتان پخش میکنید یا در یک گردهمایی شنیداری شرکت کردهاید، آیا شینتان ضمیر سوم شخص مفرد است یا اینکه گمان کردهاید با شهین و مهین و مهجبین شیرینزبانی میکنید؟
محض ارائهی نمونهی آماری در دایرهی تجربیات شخصیام باید دو نکتهی دیگر را نیز افزون کنم: نخست اینکه تا کنون حتی یک مورد به یاد نمیآورم که زنان چنین زبان نادرستی به کار گرفته باشند. گویا آنان خیلی هم خوب میدانند که کجا زبان کودکانه به کار گیرند و کجا مثل آدم حرف بزنند. دوم اینکه با کمال تاسف و اندوه باید بگویم شُمار کسانی که به این شیوهی ناموزون و گوشخراش سخن میگویند در خارج از کشور بیش از کسانی است که ساکن ایرانند.
پسنوشت:
وقتی دو قدم قبلتر اسم را آوردهاید، هیچ توجیهی ندارد که آن شین کذایی را بهعنوان ضمیر بهکار ببرید. تازه از این ماجرا گذشتم که در بسیاری از این نمونهها خود فعل «هست» هم به اشتباه آورده میشود و باید «است» بیاید.